ZORA – Khi “for fun” Trở Thành Tấm Khiên Pháp Lý Cho Việc Kiểm Soát Token?
Ngày 23/04/2025, Zora – một giao thức NFT nổi bật trong hệ sinh thái Web3 – đã chính thức phát hành token ZORA trên mạng lưới Base. Tuy nhiên, thay vì tạo ra làn sóng hứng khởi trong cộng đồng, dự án lại nhanh chóng trở thành tâm điểm tranh cãi bởi thông điệp mập mờ và cơ chế phân bổ bị cho là thiên vị.
Token “vô giá trị”, nhưng đội ngũ và nhà đầu tư giữ 65%
Theo công bố từ Zora, token ZORA được mô tả là “for fun only” – phát hành chỉ với mục đích giải trí, không đại diện cho quyền lợi, không trao quyền quản trị, cũng không có giá trị nội tại. Thế nhưng, mâu thuẫn lớn nhất nằm ở việc phân phối nguồn cung token:
18,9% cho đội ngũ phát triển
20% vào kho bạc dự án
26,1% thuộc về nhà đầu tư sớm
Tổng cộng, 65% token nằm trong tay những người có nội tình, trong khi người dùng chỉ được airdrop 10% thông qua hai đợt snapshot kéo dài từ đầu 2020 đến tháng 4/2025.
Một dự án tuyên bố rằng token không mang lại lợi ích gì, nhưng lại giữ phần lớn nguồn cung cho nội bộ – điều này đã khiến cộng đồng nghi ngờ về động cơ thực sự đằng sau màn ra mắt tưởng như “chơi cho vui”.
“For fun” – Lá chắn pháp lý tinh vi?
Một số chuyên gia cho rằng thông điệp “for fun” có thể là chiêu bài pháp lý, nhằm tránh bị Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) xem ZORA là một loại chứng khoán. Nếu không có công dụng, không quyền lợi, không lời hứa, thì làm sao mà bị quy là “đầu tư tài chính”?
Tuy nhiên, cách né tránh này lại phản tác dụng trong mắt cộng đồng. Người dùng Karbon đặt câu hỏi:
“Nếu token thực sự vô dụng, tại sao lại cần kho bạc? Và đội ngũ lại đồng ý nhận công bằng token vô giá trị?”
Một trò đùa có định giá 600 triệu USD?
Dư luận càng thêm phẫn nộ khi biết Zora từng gọi vốn hơn 60 triệu USD, với định giá lên tới 600 triệu USD. Trong bối cảnh đó, việc coi token là “trò đùa” bị xem như thiếu tôn trọng người dùng và các nguyên tắc tài chính cơ bản.
Nhà điều tra blockchain ZachXBT cho rằng nếu Zora muốn phát hành token “for fun” thì phải fair launch – tức phát hành một cách công bằng, công khai, không thiên lệch. Nhưng rõ ràng, với 65% nguồn cung rơi vào tay người trong cuộc, đây không hề là “cuộc vui chung”.
Ai là người chịu rủi ro?
Kevin Mills, trưởng bộ phận nghiên cứu tại Triton, cảnh báo rằng những nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ là người chịu thiệt nếu chạy theo hiệu ứng truyền thông của một token vô giá trị.
“Đội ngũ giữ phần lớn token, người dùng lại phải bỏ tiền thật. Đây là một mô hình phi đạo đức, và có khả năng dẫn đến bong bóng giá trong ngắn hạn.”
Coinbase – Vô can hay tiếp tay?
Token ZORA được phát hành trên Base, mạng layer-2 do Coinbase phát triển. Đáng nói, chỉ trong thời điểm ra mắt ZORA, Base lại vượt Solana về khối lượng nội dung on-chain, làm dấy lên nghi vấn về sự hậu thuẫn gián tiếp từ Coinbase.
Dan Smith từ Blockworks đưa ra so sánh rằng vốn hóa ZORA (12,7 triệu USD) thấp hơn 245 lần so với các token “meme” trên pump.fun – một chi tiết phản ánh mức độ hời hợt của thị trường hoặc sự thiếu tự tin vào giá trị thực của ZORA.
KOL Jesus Martinez châm biếm:
“Base is for everyone” hóa ra chỉ là một chiêu trò để nâng giá token do họ đầu tư.
Một người dùng khác thì tổng hợp lại hành trình “đầy trùng hợp”:
Coinbase đầu tư Zora lúc định giá 600 triệu USD
Dự án im lìm suốt 3 năm
Brian Armstrong bắt đầu nói về “coin everything”
Zora trở thành công cụ demo
Và chỉ 3 ngày sau, ZORA TGE
Thật tình cờ và... thật đáng ngờ.
Web3 không phản đối sáng tạo – nhưng cần minh bạch
Cộng đồng Web3 luôn hoan nghênh các thử nghiệm sáng tạo, miễn là chúng được xây dựng trên tính minh bạch, công bằng và trách nhiệm với cộng đồng. Khi phần lớn quyền kiểm soát thuộc về số ít, còn số đông chỉ được “tham gia cho vui”, thì cuộc chơi đó không còn công bằng – và cũng chẳng vui chút nào.
Dư luận đang chờ xem liệu Zora sẽ điều chỉnh chiến lược hay tiếp tục “diễn vai ngây thơ” trong một kế hoạch được sắp xếp kỹ lưỡng. Nhưng có một điều chắc chắn: niềm tin trong thế giới Web3 không thể xây dựng bằng những trò đùa.