Anza "lột xác" Solana với bản nâng cấp lịch sử mang tên Alpenglow

Ngày 20/05, nhóm nghiên cứu Anza chính thức công bố bản nâng cấp giao thức mang tính bước ngoặt cho Solana – Alpenglow, với tham vọng giảm độ trễ giao dịch xuống chỉ 150 mili-giây, sánh ngang với các ứng dụng Web2 hiện đại.

Theo whitepaper được đồng tác giả bởi Quentin Kniep, Kobi Sliwinski, và Roger Wattenhofer, Alpenglow được mô tả là “sự thay đổi cốt lõi lớn nhất trong lịch sử phát triển của Solana” – không chỉ là một cải tiến kỹ thuật, mà là một cuộc đại tu toàn diện trong kiến trúc hệ thống blockchain này.

Alpenglow gồm hai cải tiến trọng điểm: Votor và Rotor

Votor – Giao thức đồng thuận thế hệ mới

Thay thế cho TowerBFT, Votor được thiết kế để xử lý việc đồng thuận và xác thực block một cách nhanh chóng, hiệu quả hơn. Nếu ví mạng blockchain như một cuộc họp bỏ phiếu, thì Votor chính là người điều phối giúp tất cả các node đưa ra quyết định trong thời gian ngắn nhất.

Hiện tại, Solana vẫn sử dụng mô hình truyền thông “gossip” – hình thức truyền miệng giữa các node, gây ra độ trễ lớn. Trong khi đó, Votor cho phép giao tiếp trực tiếp giữa các node, tương tự như họp Zoom, giúp rút ngắn quá trình lan truyền thông tin và nhanh chóng đạt đồng thuận.

Cơ chế đồng thuận Votor hoạt động theo hai vòng bỏ phiếu chạy song song:

Vòng 1: Nếu ≥80% tổng stake đồng thuận, block được finalize ngay lập tức.
Vòng 2: Nếu ≥60% stake phản hồi, block vẫn được chấp nhận.

Hệ thống sẽ chọn nhánh có phản hồi nhanh hơn để quyết định finality. Với thiết kế này, thời gian xử lý một block có thể giảm xuống chỉ còn 100–150 mili-giây, đưa Solana đến gần hơn với trải nghiệm người dùng như mạng xã hội hay game online – điều mà các blockchain truyền thống chưa thể đạt được.

Nhà sáng lập Solana – Anatoly Yakovenko – chia sẻ trên X:

“Tôi từng hiểu sai phần lớn cách thiết kế đồng thuận, ngoại trừ nguyên lý rằng: nó không được ngăn cản block producer tận dụng toàn bộ băng thông mọi lúc. Alpenglow giải quyết tốt cả hai điều đó bằng một thiết kế vừa đơn giản vừa hiệu quả.”

Rotor – Thay thế công nghệ “đặc sản” Proof-of-History

Song hành với Votor là Rotor, giao thức mới thay thế hệ thống proof-of-history (PoH) – vốn là nền tảng kỹ thuật làm nên tên tuổi Solana từ ngày đầu.

Rotor vẫn kế thừa cách chia nhỏ block thành các “shred” rồi phân tán đi khắp mạng lưới như Turbine. Tuy nhiên, thay vì sử dụng nhiều lớp truyền dữ liệu như trước, Rotor đơn giản hóa quy trình xuống còn một lớp duy nhất (relay layer). Đặc biệt, Rotor còn có khả năng tự động điều chỉnh tốc độ truyền dựa trên mức stake của từng node, giúp giảm tải tài nguyên và tăng hiệu quả truyền dữ liệu toàn mạng.

Bước tiến lớn nhưng chưa hoàn thiện

Dù Alpenglow được kỳ vọng sẽ giúp Solana chạm đến độ mượt mà của Web2, Anza thẳng thắn thừa nhận bản nâng cấp này chưa thể giải quyết triệt để tất cả vấn đề hạ tầng, đặc biệt là các sự cố mạng đứng (outage) – điểm yếu từng nhiều lần khiến Solana bị chỉ trích.

Nguyên nhân sâu xa là do Solana hiện tại chỉ có một validator client duy nhất là Agave, do chính Anza vận hành. Điều này tạo ra rủi ro tập trung cao: nếu Agave gặp lỗi bảo mật, cả mạng lưới có thể sụp đổ.

Tuy nhiên, giới phát triển đang đặt nhiều kỳ vọng vào Firedancer – validator client mới do Jump Crypto xây dựng, dự kiến ra mắt mainnet trong năm nay. Firedancer được kỳ vọng sẽ đa dạng hóa hệ sinh thái validator, tăng khả năng chống lỗi và cải thiện độ ổn định cho toàn bộ mạng Solana.

Tạm kết

Alpenglow không chỉ là một bản cập nhật, mà là tuyên ngôn cho một Solana mới: nhanh hơn, mạnh hơn, và gần hơn với trải nghiệm Web2. Dù vẫn còn nhiều thách thức phía trước, nhưng với Alpenglow, Solana đang tiến một bước dài để vượt qua giới hạn truyền thống của blockchain và chạm đến tầm cao mới trong khả năng mở rộng.